26 Haziran 2024 Çarşamba

Mehmet Berk Yaltırık Kimdir?-Biyografim

 


Tarihçi, yazar. 19 Temmuz 1987’de doğdu. 2010’da Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih bölümünden mezun oldu. Aynı üniversitede, 2014’te Sosyal Bilimler Enstitüsü’ne bağlı Tarih Anabilim Dalı’nda Genel Türk Tarihi alanında, “Moğolların Deşt-i Kıpçak Seferleri” teziyle yüksek lisansını tamamladı. 2009’dan itibaren “Son Gulyabani’nin Yeri” adlı blog sitesinde öyküler yazmaya başladı, daha sonra çeşitli internet sitesi ve fanzinlerde, dergilerde araştırma yazıları ve öyküleri yayımlandı. FABİSAD’ın düzenlediği 2013 GİO Hikâye Yarışması’nda Kumarcı Bahattin adlı öykü ile dereceye girerek “Öykü Başarı Ödülü” ve Türkiye Bilişim Derneği’nin düzenlediği “TBD Bilimkurgu Öykü Yarışması 2013’de Hekim Maliguri’nin Acayiplikleri adlı öykü ile mansiyon kazandı. 2017’de Yedikuleli Mansur romanıyla GİO Roman Ödülleri’nde dereceye girerek “Başarı Ödülü” aldı. 2019’da Istrancalı Abdülharis Paşa romanıyla “GİO En İyi Roman Ödülü”nü aldı. Devrim Kunter’in “Seyfettin Efendi” çizgi romanlarının bazı ciltlerinde tarih danışmanlığı yaptı. 2021’de “Bölgesel Kültürel Çeşitlilik Ağı”nın (READ) düzenlediği READ Residency Programı’na (Beş Ülkede Sanatçılar İçin Misafir Programı) kabul edilerek bir ay boyunca Arnavutluk’un başkenti Tiran’da misafir edildi.

 

Ödüller:

-FABİSAD-GİO Ödülleri-2013, Öykü Başarı Ödülü-“Kumarcı Bahattin“. (27.04.2013)

-Türkiye Bilişim Derneği (TBD) Bilimkurgu Öykü Yarışması-2013, Mansiyon-“Hekim Maliguri’nin Acayiplikleri“. (19.11.2013)

-FABİSAD-GİO Ödülleri 2017,  Roman Başarı Ödülü-“Yedikuleli Mansur“. (23.11.2017)

 -Kayıp Rıhtım-2017 Okur Anketi, Yılın En İyi Yerli Fantastik Romanı “Yedikuleli Mansur“.

-FABİSAD, GİO Ödülleri 2019, En İyi Roman Ödülü “Istrancalı Abdülharis Paşa“. (04.01.2020)

 -Kayıp Rıhtım-2019 Okur Anketi, Yılın En İyi Yerli Fantastik Romanı “Istrancalı Abdülharis Paşa“.

-Kayıp Rıhtım-2022 Okur Anketi, Yılın En İyi Yerli Korku-Gerilim Romanı “Karanlığın Şahidesi”.

-Kayıp Rıhtım-2023 Okur Anketi, Yılın En İyi Yerli Korku-Gerilim Romanı “Hunâşamzade”.

-FABİSAD, GİO Ödülleri 2023, Roman Başarı Ödülü “Karanlığın Şahidesi“. (18.08.2024)

 

Bağlantı: Basılı Kitaplarım ve Dahil Olduğum Çalışmaların Listesi (Güncelleniyor)

4 Ocak 2022 Salı

Osmanlı’da Ayanlar Devri ve Taşra Memalik Hanedanları Kaynakçası

 




-Osmanlı taşrasında 18. yüzyılda ortaya çıkan güç odaklarına değinilen podcast: "Osmanlı Devleti'nde Toplumsal Değişim ve İktidarın Kısıtlanması Tartışmaları", Doç. Dr. Ali Yaycıoğlu, Prof. Dr. Baki Tezcan ve Onur Kalkan: https://www.youtube.com/watch?v=LSh9GJdGPf4&feature=youtu.be

-Osmanlı İmparatorluğu’ndaki bölge bölge ayan ailelerini ve nüfuz sahalarını gösteren İngilizce harita: https://i.redd.it/zy6w53baqjh21.jpg

 

Kitaplar:

-Ahmet HEZARFEN, Rumeli ve Anadolu Âyan ve Eşkıyası 1-Osmanlı Arşiv Belgeleri, Kaynak Yayınları, İstanbul 2002.

-Ahmet HEZARFEN, Rumeli ve Anadolu Âyan ve Eşkıyası 3-Osmanlı Arşiv Belgeleri, Kaynak Yayınları, İstanbul 2004.

-Ali Rıza GÖKBUNAR, Türk Maliye Tarihinde Ayanlık Kurumu (Rantiyer Bir Sınıfın Oluşum Mücadelesi), Ekin Yayınevi, Bursa 2007.

-Alper BAŞER, Eşkıyalıktan Ayanlığa Kırcaalili Emin Ağa, Çizgi Kitabebi, Konya 2014.

-Aysel YILDIZ, Kenar Adamları ve Bendeleri: Tirsinikli İsmail Ağa ve Alemdar Mustafa Paşa'nın Adamları-Manuk Mirzayan ve Köse Ahmed Efendi, Kitap Yayınevi, İstanbul 2018.

-Aysel YILDIZ- Yannis SPYROPOULOS-M. Mert SUNAR, Payitaht Yeniçerileri-Padişahın “Asi” Kulları (1700-1826), Kitap Yayınevi, İstanbul 2022.

-Ensar KÖSE, Ağalar: Konya Aladağ’da Âyan Bir Türkmen Ailesi (1680-1880), Vakıfbank Kültür Yayınları, İstanbul 2023.

-Enver Ziya KARAL, Selim III'ün Hat-tı Hümayunları / Nizam-ı Cedit (1789-1807), Türk Tarih Kurumu, Ankara 1988.

-Ertan ÜNLÜ, 18. Yüzyılın İkinci Yarısında Osmanlı’da Sarraflar ve İlişki Ağları, Timaş Yayınları, İstanbul 2024.

-Fatma Gül KARAGÖZ-Uğur BAYRAKTAR, Osmanlı İmparatorluğu’nda Toprak Sahipleri ve Çiftliğe Farklı Bakışlar, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2023.

-Hamiyet Sezer FEYZİOĞLU, Bir Osmanlı Valisinin Hazin Sonu-Tepedelenli Ali Paşa İsyanı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2017.

-İsmail Hakkı UZUNÇARŞILI, Meşhur Rumeli Ayanlarından Tirsinikli İsmail, Yılık oğlu Süleyman Ağalar ve Alemdar Mustafa Paşa, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2010.

-(Roman tavsiyesi) Maurus JOKAİ, Yanya Aslanı ve Yeniçerilerin Son Günleri, Destek Yayınevi, çev. Mert Akcanbaş, İstanbul 2011.

-Meryem Kaçan ERDOĞAN, Meral Bayrak FERLİBAŞ, Kamil ÇOLAK, Rusçuk Ayanı

Tirsiniklizade İsmail Ağa ve Dönemi (1796-1806), Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2009.

-Muharrem Varol, Ayanlıktan İlmiyeye Bir Hanedanlığın Öyküsü: Siroziler, Timaş Yayınları, İstanbul 2021.

-Murat ÇULCU, Sikkesiz Sultanlar-Türkiye’de Mafia’laşmanın Kökenleri-II, E Yayınları, İstanbul 2002.

-______, Düşmüş Ocağa Yanıyor-Türkiye’de Mafia’laşmanın Kökenleri-III, E Yayınları, İstanbul 2003.

-______, Kan Defteri-Türkiye’de Mafia’laşmanın Kökenleri-IV, E Yayınları, İstanbul 2005.

-______, Derin Suçun Küresel Otoritesi-Türkiye’de Mafia’laşmanın Kökenleri-V, E Yayınları, İstanbul 2008.

-______, Şeytan’ın Çocukları-Türkiye’de Mafia’laşmanın Kökenleri-VI, E Yayınları, İstanbul 2010.

-Robert ZENS, “Pazvantoğlu Osman Paşa ve Belgrad Paşalığı 1791-1807”, Osmanlı İmparatorluğu'nda İsyan ve Ayaklanma, ed. Jane HATHAWAY çev. Deniz BERKTAY, Alkım Yayınevi, İstanbul 2010, s. 141-164.

-Stanford J. SHAW, Eski ve Yeni Arasında Sultan III. Selim Yönetiminde Osmanlı İmparatorluğu, Kapı Yayınları, İstanbul 2008.

-Süheyla YENİDÜNYA GÜRGEN, Devletin Kâhyası, Sultanın Efendisi Mehmed Said Halet Efendi, Dergah Yayınları, İstanbul 2018.

-Yuzo NAGATA, Tarihte Ayanlar-Karaosmanoğulları Üzerine Bir İnceleme, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1997.

-______, Muhsin-Zâde Mehmed Paşa ve Ayanlık Müessesesi, Akademi Kitabevi, İzmir 1999.

-Yücel ÖZKAYA, Osmanlı İmparatorluğunda Dağlı İsyanları (1791-1808), Ankara Üni. DTCF Yayınları, Ankara 1983. (Yeni basımı: Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2020).

-______, Osmanlı İmparatorluğu’nda Âyânlık (Doçentlik Tezi), Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara 1977.

-Yüksel ÇELİK-Fatih YEŞİL, Osmanlı Modernleşmesinde Tereddüt ve Teceddüt Yılları (1768-1908), Vakıfbank Kültür Yayınları, İstanbul 2023.

 

İnternetten İndirip Okuyabileceğiniz Makaleler:

-Abdullah BAY’ın “Trabzon Eyaletinde Mütegallibe Hareketleri ve Ayanlık (1750-1850)” adlı doktora tezi: https://atauni.edu.tr/yuklemeler/dede4fe8d22abf41d6901c0eede392d9.pdf

-Ahmet UZUN’un yazdığı “Tepedelenli Ali Paşa ve Mal Varlığı” adlı makalesi: https://belleten.gov.tr/tam-metin/7/tur

-Ali AKYILDIZ’ın yazdığı TDV İslam Ansiklopedisi’ndeki “Sened-i ittifak” maddesi: https://islamansiklopedisi.org.tr/sened-i-ittifak

-Ali YAYCIOĞLU’nun “Perdenin Arkasındakiler: Osmanlı İmparatorluğunda Sarraflar ve Finans Ağları Üzerine bir Deneme” adlı makalesi: https://www.academia.edu/42670456/Perdenin_Arkas%C4%B1ndakiler_Osmanl%C4%B1_%C4%B0mparatorlu%C4%9Funda_Sarraflar_ve_Finans_A%C4%9Flar%C4%B1_%C3%9Czerine_bir_Deneme

-Ali YAYCIOĞLU’nun “Sened-i İttifak (1808): Osmanlı İmparatorluğu’nda Bir Ortaklık ve Entegrasyon Denemesi” adlı makalesi: https://www.academia.edu/19309394/Ali_Yaycioglu_Sened_i_Ittifak_1808_

-Ali YAYCIOĞLU’nun “Karlofça Ânı: Osmanlı İmparatorluğu 18. yüzyıla nasıl başladı?” adlı makalesi: https://www.academia.edu/65206030/Ali_Yayc%C4%B1o%C4%9Flu_Karlof%C3%A7a_%C3%82n%C4%B1_Osmanl%C4%B1_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu_18_y%C3%BCzy%C4%B1la_nas%C4%B1l_ba%C5%9Flad%C4%B1_Tarih_ve_Toplum_18_2021_8_56

-Aydın GÜVEN’in yazdığı “Doğu Karadeniz Ayanlığına Bir Bakış (1808-1826)” adlı yüksek lisans tezi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=iZe9L7Y80nbDG3SNE-C6kg&no=iZe9L7Y80nbDG3SNE-C6kg

-Cemal GÖKÇE’nin yazdığı “Edirne Ayanı Dağdevirenoğlu Mehmed Ağa” adlı makalesi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/iutarih/issue/9595/119732

-Emine EREN’in yazdığı “Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı ve Mısır meselesi” adlı yüksek lisans tezi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=Vv6eDVakPqOcBcbdxZSg-A&no=UWV9q9WTTAW8YzonfpiPrA

-Eşref TEMEL’in yazdığı “Konya’da Ayanlık (1639-1839)” adlı doktora tezi: http://acikerisimarsiv.selcuk.edu.tr:8080/xmlui/handle/123456789/13435

-Faruk SÜMER’in yazdığı TDV İslam Ansiklopedisi’ndeki “Menemencioğulları” maddesi: https://islamansiklopedisi.org.tr/menemenciogullari

-Halil Haluk DURUKAN’ın “Silistre Ayanı Süleyman Ağa’nın Hayatı ve Faaliyetleri” adlı makalesi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1983912

-Hamit KARASU’nun yazdığı “Osmanlı Devleti’nde Ayanlık Kayseri Sancağı Örneği (1730-1774)” adlı yüksek lisans tezi: https://www.academia.edu/3527283/Osmanl%C4%B1_Devletinde_Ayanl%C4%B1k_ve_Kayseri_Ayan%C4%B1_Zennecizadeler_Master_Thesis_2013

-Hamiyet SEZER FEYZİOĞLU’nun yazdığı “Tepedelenli Ali Paşa ve Oğullarının Çiftlik ve Gelirlerine İlişkin Yeni Bilgi-Bulgular” adlı makalesi: https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/64344/138.pdf?sequence=1&isAllowed=y

-Hamiyet SEZER FEYZİOĞLU’nun yazdığı “Tepedelenli Ali Paşa’nın Oğulları” adlı makalesi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/tariharastirmalari/issue/47820/604047

-Hamiyet SEZER FEYZİOĞLU’nun yazdığı “Tepedelenli Ali Paşa’nın Derbentler Başbuğluğu” adlı makalesi: https://docplayer.biz.tr/58302583-Tepedelenli-ali-pasa-nin-derbentler-basbuglugu.html

-Kemal BEYDİLLİ’nin yazdığı TDV İslam Ansiklopedisi’ndeki “Alemdar Mustafa Paşa" maddesi: https://islamansiklopedisi.org.tr/alemdar-mustafa-pasa

-Kemal BEYDİLLİ’nin yazdığı TDV İslam Ansiklopedisi’ndeki “Tepedelenli Ali Paşa” maddesi: https://islamansiklopedisi.org.tr/tepedelenli-ali-pasa  

-Kemal BEYDİLLİ’nin yazdığı TDV İslam Ansiklopedisi’ndeki “Mahmud II” maddesi: https://islamansiklopedisi.org.tr/mahmud-ii--osmanli

-Kemal BEYDİLLİ’nin yazdığı TDV İslam Ansiklopedisi’ndeki “Pehlivan İbrahim Paşa" maddesi: https://islamansiklopedisi.org.tr/pehlivan-ibrahim-pasa

-Kemal BEYDİLLİ’nin yazdığı TDV İslam Ansiklopedisi’ndeki “Pazvandoğlu Osman” maddesi: https://islamansiklopedisi.org.tr/pazvandoglu-osman

-Kemal BEYDİLLİ’nin yazdığı TDV İslam Ansiklopedisi’ndeki “Tirsiniklioğlu İsmâil Ağa” maddesi: https://islamansiklopedisi.org.tr/tirsiniklioglu-ismail-aga

-Mahmut ŞAKİROĞLU’nun “Çukurova Tarihinden Sayfalar I, Payas Ayanı Küçük Ali Oğulları” adlı makalesi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/tariharastirmalari/issue/47856/604448

-Mehmet AK’ın “Osmanlı İmparatorluğunda Bir Âyanlık Örneği Yılanlıoğulları” adlı yüksek lisans tezi: http://dspace.akdeniz.edu.tr/xmlui/handle/123456789/1612

-Mehmet UYSAL ve Ayşe Yasemin UYAR’ın yazdıkları “Tepedelenli Ali Paşa Biyografileri Üzerine” adlı makale: https://dergipark.org.tr/tr/pub/usakjhs/issue/13535/163841

-Mehmet KOCAOĞLU’nun yazdığı “Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı (1831-1841) ve Sonuçları” adlı makalesi: http://bilig.yesevi.edu.tr/yonetim/icerik/makaleler/3608-published.pdf

-Melek ÖKSÜZ’ün “XVIII. Yüzyılın İkinci Yarısında Trabzon’da Âyân, Eşkıya ve Göç Sorunları” adlı makalesi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunisosbil/issue/2815/37878

-Metin Ziya KÖSE’nin yazdığı TDV İslam Ansiklopedisi’ndeki “Kozanoğulları” maddesi: https://islamansiklopedisi.org.tr/kozanogullari

-Mevhibe SAVAŞ’ın “Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın İsyanı ve Neticeleri Hazırlayan Unsurlar” adlı makalesi: http://turkoloji.cu.edu.tr/GENEL/mevhibe_savas_kavalali_mehmet_ali_pasa_isyan_sonuclar.pdf

-Mustafa AKDAĞ’ın yazdığı “Osmanlı Tarihinde Ayanlık Düzeni Devri 1730-1839” adlı makalesi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/tariharastirmalari/issue/47823/604087

-Murat DAĞLI’nın “18. Yüzyıl Sonunda Ayanlık Siyaseti ve Germiyanzâdeler” adlı makalesi: https://openaccess.29mayis.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12723/2527?show=full

-Nagihan ÜSTÜNDAĞ ÖZDEMİR’in yazdığı “Ayanlık Kurumunun Gelişimi ve Anadolu ile Balkan Coğrafyasındaki Farklılıkları Üzerine Bir Değerlendirme” adlı makalesi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/curesosc/issue/34943/372749

-Özcan MERT’in yazdığı TDV İslam Ansiklopedisi’ndeki “Ayan” maddesi: https://islamansiklopedisi.org.tr/ayan

-Özcan MERT’in yazdığı TDV İslam Ansiklopedisi’ndeki “Çapanoğulları” maddesi: https://islamansiklopedisi.org.tr/capanogullari

-Özcan MERT’in yazdığı TDV İslam Ansiklopedisi’ndeki “Canikli Hacı Ali Paşa Ailesi" maddesi: https://islamansiklopedisi.org.tr/canikli-haci-ali-pasa-ailesi

-Salih KIŞ’ın yazdığı “Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın Anadolu Harekâtı ve Konya Muharebesi” adlı makalesi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/sefad/issue/16462/171764

-Süheyla YENİDÜNYA’nın yazdığı “Halet Efendi'nin Tepedelenli Ali Paşa İsyanı’ndaki Rolü” adlı makalesi: https://www.academia.edu/5094867/Halet_Efendinin_Tepedelenli_Ali_Pa%C5%9Fa_%C4%B0syan%C4%B1ndaki_Rol%C3%BC

-Volkan TEKDEMİR’in yazdığı “Osmanlı İmparatorluğu’nda Ayanlık Bursa Ayanları 1750-1800” adlı yüksek lisans tezi: http://acikerisim.uludag.edu.tr/handle/11452/8485

-Yalçın ÖLMEZ’in yazdığı “Karahisar-ı Sahib Sancağı’nda Ayanlık Müessesesi (1784-1848)” adlı yüksek lisans tezi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=s3NhbCh-0CqyQaxvTfw0wg&no=s3NhbCh-0CqyQaxvTfw0wg

-Yuzo NAGATA’nın yazdığı TDV İslam Ansiklopedisi’ndeki “Karaosmanoğulları” maddesi: https://islamansiklopedisi.org.tr/karaosmanogullari  


14 Temmuz 2021 Çarşamba

Türk Sultanına Mektup (Tarihi-Fantastik Öykü)

 (Daha önce 2017'de Getik Fanzin'de yayımlanmıştır. MBY)

             Sayısız yıldızın gökyüzünü şenlik alanına çevirdiği sıradan bir bozkır gecesinde, Zaporojya Siç’inin kalbi olan Khortitsia adasında, arasına toprak doldurulmuş tahtadan tabyaların ardındaki Kozaklar kısmen huzurlu bir uykudaydı. Kulelerde çubuk tüttüren gözcülerle esir aldıkları kadınları kovalayanların haricindekilerin ayık olmadığı bu hengâmede duyulan yegâne ses yarı ayık bir kobzarın tıngırdattığı tellerden yükselen yanık bir ezgiydi. Gecenin ahengini bozmadığından kimsenin susturmaya el vermediği bu ses, sağdan soldan yükselen cırcır böceklerinin sesi kadar doğal sayılıyordu.

            Tüfek elde bekleyen gözcüleri huzursuz eden bir sessizlik vardı. Gürültüsü patırtısı eksik olmayan bozkırın bu gece susmasını baskın alameti sayıyor, Tatar atlılarının olası kıpırtılarını sezebilmek için gözlerini çayırlardan ayıramıyorlardı. Derken her birisini “ölüm sessizliği” korkusundan kurtaracak bir vaveyla koptu. Khortitsia’nın öte ucundan ayaklanıp merkeze doğru yürümekte olan bir güruh peyda olmuştu. Ellerindeki meşaleleri savurarak, tüfeklerini, piştovlarını ateşleyerek, bağıra çağıra yürüyorlardı. Kimi Kozakça, çok azı Tatarca ve Kalmuk dilinde yankılanan: “Yakaladık! Yakaladık!” sesleri eşliğinde tufan misali ilerleyen kalabalığın geçtiği yerde ışıklar yanıyor, pencere ve çatılardan karşılıklı küfürler savruluyordu.

            Birkaç kişi yumruk sallayarak kalabalığa saldırsa da sonradan onlar da güruhun ardına takıldı, böylece dehşetli bir kalabalık atamanın kaldığı iç istihkâmın kapılarına dayandı. Nöbetçiler hayır mı şer mi olduklarını bilmedikleri kalabalığı görünce tüfeklerini kalabalığa doğrultup haykırdılar:

            “Ne istersiniz? Atamanın kapısına dayanmanız nedendir?”

            “Mahkeme isteriz! Katili yakaladık! Ataman Sirko yargılasın, onun adaletine güveniriz!”

            Kozakların töresince her türlü karar atamanların ağzına baktığından nöbetçiler çaresiz birbirlerine baktılar. Kozakların muhtemelen bir içki yahut kadın kavgasında cinayet işlemiş birini tutup getirdiklerini düşündüler ama böylesine bir kalabalığın adi cinayet için toplanmayacağı açık olduğundan başka bir Kozak beyinin, atamanı ele geçirmek için tuzak kurabileceğini düşünüp kapıları tutmaya devam ettiler. Kapıdakilerin huzursuz hali iç istihkâmın kulelerinde, duvarlarında bekleyen diğer gözcüleri de tedirgin etmiş, tüfekleri ve piştovlarıyla birlikte küçük metris toplarını dahi kalabalığa doğru çevirmişlerdi. Gözcü kalabalığa seslendi:

            “Bu hangi katildir ki gecenin köründe Kozakların yarısını hem de birbirlerinin lisanına yabancı Tatarlarla Kalmukları peşine takıp atamanın kapısına getirsin?”

            Kalabalığın içinden yaşını başını almış bir Kozak küfrederek gözcüye bağırdı: “Bu kadar insan alelade bir kadın cinayeti için toplanmadı ya! Siç’e musallat olan, çocukların canını alan katili yakaladık!”

            “Kozak çocuklarının canına kastedilmişse yurtlarından uzakta Tatarların, Kalmukların sıkıntısı ne ola?”

            “Bizi onlar harekete geçirdi. İlk onlar fark edip yakalamamızı sağladı opiri!”

            Tatarlardan biri de üstüne vazife gibi kendi lisanında haykırdı: “Yakalagan! Oburı biz yakalagan!”

            Gözcüler “opir” kelimesini duyunca tekrar dönüp birbirlerine baktılar. Rusların “upir”, Ukrainlerin ve Kozakların “opir” dediği şey bozkırın sayısız kocakarı masallarından biriydi. Bozkırların da ötesinde Eflaklıların, Boğdanlıların, Lehlerin hatta Nemselilerin topraklarında farklı isimlerle zikredip veba vurmuş köylerin, sebepsiz ölülerin kaynağı sayarlardı. Toplu tüfekli Osmanlı askerlerinden hatta atlarıyla ölüm saçan Tatarlardan yüz geri etmediklerinden, böylesine bir batıl itikat karşısında ne yapacaklarını şaşırmışlardı.

            Gözcülerden biri güldü: “Ataman Sirko’yu bu vakitte kocakarı lakırdıları için ayağa kaldırırsanız yatana değin hepimizi kılıçtan geçirir söylemedi demeyin!”

            Kalabalığın ortasından bir yerden rahiplerin ve keşişlerin öfkeli homurdanmaları duyuldu: “Duamıza halel getirmeyeceğini bilsek yüz bin kere sövmüştük gelmişine geçmişine! Kutsal suya batırılmış iplerle, ayin cüppesiyle biz zapt ettik habisi. Var söyle Ataman Sirko’ya! Cesareti var ise görsün ve versin kararını. Yalanımız varsa topumuz birden Tatarın kılıcına gelelim!”

            Muhafızlar homurdanmalar ve küfürler karşısında çaresiz kalmışlardı. Olası bir baskına karşı iç istihkâmda uyumakta olan diğer Kozakları da uyandırıp silahlandırarak Ataman’ın kaldığı eve giden yolda öbek öbek dizildiler.

            O esnada Kozak Atamanlığı’nın asıl atamanı Ivan Samoylovych’i Kırım yolunda esir aldığı için dolaylı olarak atamanlığını ilan etmiş olan Kosh Atamanı İvan Sirko, sabık atamanın evindeydi. Esir aldığı atamanın yatağında Kırım Seferi esnasında mirzalardan birinin köşklerinden kaçırdığı iki Kafkasyalı dilberin arasında uzanmış tavanı seyrediyordu. Kollarını bir anlığına dilberlerden çekerek yatağın kenarında duran sehpaya uzandı. Sehpanın üzerindeki Arap harfleriyle yazılmış name-i hümayunu alarak öfkeli gözlerle seyretti.

            Osmanlı Sultanı IV. Mehmed Han, gönderdiği name-i hümayunda Osmanlı’ya tâbi olmasını istiyordu. Teslimiyet ibaresini okuyan Sirko’nun öfkesi her seferinde katlanarak artıyordu. Bir önceki sene Zaporojya Siç’ini zapt etmek üzere gönderilmiş Osmanlı birliğinin tamamını katledip ta Kırım’a kadar inen, Bahçesaray ve Akmescit’i vurup geri çekilen, Kırım Han’ını geri çekilmeye zorlayan kendisiydi. Kılıç zoruyla aldığı atamanlığı Türklerin eline teslim etmesi isteniyordu. Odasının kapısı vurulup kendisine seslenilince yattığı yerden gürledi:

            “Ne var?”

            “Siç ahalisi huzurunuza çıkmayı diler Yüce Ataman. Sizden mahkeme talep ediyorlar.”

            “Sabahı bekleyemiyorlar mı?”

            “Yakaladıkları opiri yargılamanızı istiyorlar.”

            İvan Sirko’nun mevcut öfkesi bu sözü duyunca en yüksek raddesine çıktı. Kafkasyalı dilberlerin uykusunu hiçe sayıp baş ucunda asılı duran kılıcını duvardan indirdi. Bir sıçrayışta yataktan çıkıp kapıyı açtı. Karşısında çaresizce bekleyen gözcünün yakasına yapıştı:

            “Benimle alay mı ediyorsun?”

            “Israr ediyorlar Yüce Ataman. Biz de ihtarda bulunduk ancak sizin huzurunuzda yargılama istediler.”

            “Adamları sağlı sollu dizip silahları hazır ettikten sonra içeri alın. Tahtımı da kapının önüne çıkarın. Eğer bir tuzaksa yahut Ukrain köylülerinin safsatasıysa bedenlerini kana ve baruta doyuralım!”

            İvan Sirko’nun uyanması iç istihkâmdaki hazırlıkları hızlandırmıştı. Atamanın tahtı evin önüne çıkarılıp tüm muhafızlar ve gözcüler hazırlandı. Mahkemenin kâtibi dahi uyandırılıp genişçe bir masanın başına okka ve divit takımı ile oturtuldu. İstihkâmın kapıları açılınca eli meşaleli güruh tahtın önüne kadar atamanın adamlarının nezaretinde ilerledi. İvan Sirko tüm haşmetiyle kapıda görünüp tahtına oturduğu esnada güruh saygıyla eğildi.

            “Beni bu vakitte uyandırmaya cesaret edişinizi cezalandırmalı mı ödüllendirmeli mi? Kapıma neden geldiniz?”

            Atamanın ordusunda da savaşmış gedikli Kozak savaşçılarından birisi öne çıktı: “Çocuklarımıza musallat olan, Hristiyanların kanını döken habis opiri yakaladık Yüce Ataman.”

            “Bunun için mi uyandırdınız beni? Töre bilmez misiniz? Kafasını neden kesip, kalbine kazık çaktıktan sonra cesedi yakmadınız?”

            “Yüce Ataman biz buna niyetlendik ama rahip efendi durum biraz karışık olduğundan senin emrin olmadan böyle bir işe kalkışmamızın suç olabileceğini söyledi. Biz Kozaklar senin sözün üstüne yemin ettik. Senin sözüne aykırı hareket etmek istemedik!”

            O esnada kalabalığın önüne çıkan rahip ellerini göğe uzattı: “Hristiyanlık âlemi bizim bu gece yakaladığımız iblis misali bir kötülüğü daha önce görmemiştir. Açılın! Açılın da o iblisi Yüce Ataman da görsün!”

            Kalabalık açılmaya başlayınca rahiplerden ve keşişlerden oluşma bir çember meşalelilerin arasında kaldı. Rahipler ellerinde tuttukları urganlara asılarak Sirko’nun huzuruna kadar yaklaşmışlardı. İki-üç tanesi kenara çekilince İvan Sirko rahiplerin urganlarla sıkıya bağlayıp aralarında tuttukları şeye şaşkınlıkla baktı. Tahtından fırlayan ataman rahiplere yaklaşarak sordu: “Yakaladığınız opir bu mu? Bir motanka bebeği mi? Hangi köylüden yağmalandığı meçhul bir motanka bebeği için mi beni uyandırdınız?”

            Sözlerindeki alaycılık ve öfke adamlarına da sirayet etmişti. Ukrainlerin eski zamanlardan beri taşıya geldikleri inanışları gereği saz parçalarından ve artık giysi bezlerinden yapılan bu bebekler yeni evli çiftlere yahut çocuklara hediye edilirdi. Rahip atamana durmasını işaret ederek elindeki haçı motanka bebeğine doğru uzattı. Oyuncak bebeğin olduğu yerde canlıymış gibi kıpırdandığına ve yarığa benzer ağzından çıkan sivri dişlerine şahitlik eden ataman elini kılıcına götürdü. Motanka bebeğinin üzerindeki lekelerin kan lekesi olduğunu, o ürkütücü ağzı gördüğü zaman idrak etti.

            “Rahip efendi bu nice iştir? Bir motanka bebeği hem cana gelsin, hem can alsın olacak iş mi?”

            “Bunları Ukrainler yeni gelinlere çabuk çocuk sahibi olması için hediye ederler. Çocuklara hediye edilmesindeki maksat başkadır. Bir çocuk hasta olursa kukla çocuğun hasta yatağına yatırılır çocuğun üstündeki hastalığı kendi üstüne çeksin diye. Ukrainler buna inanırlar.”

            “Nasıl yakaladınız bu kötülüğü?”

            “Üç gündür çocuklarımızın ölmesinden Tatarlar şüpheye düşmüşlerdi. Aralarında hem Kırım’ı hem Eflak ormanları daha önce görenler de var, bir opir musallatını daha başlangıcında tanıyan kimseler neticede. Ahali huzursuzlanmasın diye hep birlikte sokakta dualarla devriye gezdiğimiz esnada yakaladık bu motanka bebeğini. Bize de saldırmaya kalktı ki dualarımız olmasa hepimiz ölebilirdik! Onu zapt edince Tatarlar böylesine bir şey görmediklerini söylediler ama ben ne olduğunu anladım. Ukrain muhacirlerden birisinin, daha önce bulunduğu yerde opir musallatına uğramış bir çocuğu olmalı. Çocuğun hastalığı bu motankanın bedenine yerleşti. Ardından geceleri tıpkı bir opir gibi dolaşmaya başladı!”

            “Bana getirmenizin nedeni nedir?”

            “İnsan olsa kanunlarımızda yeri belli. Ama kanunlarımızın görmediği bir varlık bu. Günahlarımız ve asiliğimiz başka kötü ruhları da buraya celp etmesin diye senin mahkemeni diliyoruz Yüce Ataman!”

            İvan Sirko hala olduğu yerde kımıldanıp hırıldayan motanka bebeğini seyretti bir süre. Ardından aklına bir şey gelmiş gibi evinde hazırlanırken kemerine sıkıştırdığı name-i hümayunu çıkardı. Bir süre muzaffer bir ifadeyle hem nameye hem motanka bebeğine baktıktan sonra adamlarına boş bir fıçı getirmelerini diledi. Dualı urganlar, ayin cüppesi ve birkaç haç ile bezenmiş motankayı boş fıçının içine hapsederek çiviletti. Yan yatmış fıçı kıpırdanmasın diye adamlarından biri fıçının üzerine yattı.

            Ataman masa başına yürüyüp kâtibin omuz başına tüneyince diğer Kozaklar da merakla onun yanına doluşup masayı seyretmeye başladılar. İvan Sirko onlara hitaben haykırdı: “Türklerin Sultanı teslim olmamızı emrediyor. Madem kulları olarak görüyor bizi o halde sultana layık bir hediye göndermemizi de garipsemez!” Bu sözleri duyan Kozaklar ilkin hiçbir şey anlayamadılar ancak fıçıya hapsedilen şeyi göz önünde bulundurunca keyifle gülüp kahkaha attılar. Osmanlı sarayının koridorlarında dolaşacak dehşeti hayal ettiler bir anlığına.

            Hava inceden alacakaranlığa bürünmekteyken İvan Sirko kâtibin sırtına vurdu: “Sadece hediye göndermek Kozaklara yakışmaz. Bize yazdığı nameye karşılık bir nameyle cevap vermeli Sultan’a! Haydi yazmaya başla! Aynen şu şekilde: Seni Türk şeytanı…”

(Not: İlya Repin’in “Türk Sultanına Mektup Yazan Zaporojya Kazakları” adlı ünlü tablosu ve Ukrayna halk inançlarından ilham alınarak yazıldı. MBY)

SON

Mehmet Berk Yaltırık, 12 Eylül 2016 – Edirne


21 Ocak 2021 Perşembe

Okültizm, Cadılık ve Büyü İnanışları ile İlgili Okuma Önerileri

 



Seyircilerden gelen yoğun istek üzerine hazırladığım, program olmaksızın okültizm, cadılık ve büyü inanışlarıyla, bu konular etrafındaki kavramlarla alakalı bir okuma önerileri listesi.
  • Okült, Cadılık ve Büyü-Resimli Tarih, Christopher Dell,
  • Tüm Çağların Gizli Öğretileri, Manly P. Hall
  • Büyünün, Cadılığın ve Okültizmin Tarihi, W. B. Crow
  • Okültizm, Büyücülük ve Kültürel Modalar, Mircea Eliade
  • Cadılık, Malcolm Gaskill
  • Cadıların Günbatımı, Ahmet Güngören
  • Doğu Büyüsü, İdris Şah
  • İstanbul Gizemleri, Giovanni Scognamillo
  • Ortaçağda Büyü, Richard Kieckhefer
  • Eski Yunan ve Roma'da Büyü ve Büyücülük, ed. Bengt Ankarloo-Stuart Clark
  • Ortaçağ Avrupası'nda Cadılar ve Cadı Avı-Haydar Akın
  • Çocuk Cadılar ve Çocuk Cadı Avı-Haydar Akın
  • A'dan Z'ye Büyüler, Recinal Scoot
  • İnanç Sözlüğü, Orhan Hançerlioğlu
  • Gizli Bilimler Ansiklopedisi, Anette Von Heinz-F.K
  • Okültizm ve Enerji-Geçmişten Bugüne Gizemcilik, Ferda Ercan Uyulan
  • Okültizm (Tarih Boyunca Gizli Bilimler), M. Reşat Güner
  • Kadim Cadılık Öğretisi Wicca, Erhan Altunay
  • Antik Mısır Büyüleri, E. A. Wallis Budge
  • Cadı Çekici-Malleus Malleficarum-haz. Heinrich Kramer-James Sprenger
  • Karşı Büyü, Bran O. Hodapp-Iris Rinkenbach
  • Elizabeth Dönemi Okült Felsefe, Frances A. Yates
  • Dr. Bedri Ruhselman Dönemi ve Sonrası Türkiye'de Ruhçuluk, Sertaç Mehmet Temizel
  • Hititlerde Ritüel ve Büyü, Sevgül Çilingir Cesur
  • Doğu ve Batı Kaynaklarına Göre Ruhçuluk ve Reenkarnasyon, Giovanni Scognamillo, Arif Arslan
  • Büyü, Cemal Anadol
  • Anadolu Büyüleri, İsmet Zeki Eyüboğlu
  • Geleceğinizin Anahtarları, Giovanni Scognamillo
  • Tılsım ve Büyü Nasıl Bozulur, T. Mete Şener
  • Cinci Büyüleri (Yıldıznâme), İsmet Zeki Eyüboğlu
  • Anadolu İnançları, İsmet Zeki Eyüboğlu
  • Doğu ve Batı Kaynaklarına Göre Büyü, Giovanni Scognamillo-Arif Arslan
  • Mısır'da Eksorsizm-Cin Çıkarma (Zaar) Ayinleri, Enno Littman
  • Osmanlı'da Batıl İtikatlar ve Büyü, Nimet Elif Uluğ
  • Kara Afrika'nın Kara Çığlığı Voodoo, Heike Owusu


2 Ekim 2020 Cuma

Dracula ve Kazıklı Voyvoda – Ana Kaynaklar, Araştırma Eserleri ve Romanlar


Kazıklı Voyvoda Vlad Drakula (1431-1476) hakkında ana kaynaklar, araştırma eserleri ve ilgili romanlar hakkında detaylı bibliyografya.








Ana Kaynaklar:

            -Anonim, 16. Asırda Yazılmış Grekçe Anonim Osmanlı Tarihi-Giriş ve Metin (1373-1512), haz. Şerif Baştav, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara 1973.

-Anonim, Tevarih-i Âl-i Osman (F. Giese Neşri), haz. Nihat Azamat, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul 1992.

-Angiolello, Giovan Maria, Fatih’in İçoğlanı Anlatıyor-Fatih Sultan Mehmed, çev. Pınar Gökpar, Profil Yayıncılık, İstanbul 2011.

-Aşıkpaşazade, Tevârih-i Âl-i Osman, haz. Kemal Yavuz-Yekta Saraç, Bilimevi Basın Yayın, İstanbul 2007.

-Atik, Kayhan, Lütfi Paşa ve Tevârih-i Âl-i Osman, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2001.

            -Bartholomaeus Gothan, Drakula Vajda Törtenere (Dracole Wyda), Lübeck 1485, https://mek.oszk.hu/02400/02470/

            -Edirneli Oruç Beğ, Oruç Beğ Tarihi, haz. Nihal Atsız, İstanbul 1972.

-Gelibolulu Mustafa Ali, Künhü'l-Ahbâr (Fatih Sultan Mehmed Devri 1454-1481), haz. M. Hüdai ŞENTÜRK, Cilt 2, Ankara 2003.

-Hadîdî, Tevârih-i Âl-i Osman (1299-1523), haz. Necdet Öztürk, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul 1991.

            -Hoca Sadeddin Efendi, Tacü’t-Tevarih, Sadeleştiren: İsmet Parmaksızoğlu, Cilt I-II-III, Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1992.

            -İbn Kemal, Tevarih-i Âl-i Osman-VII. Defter, haz. Şerafettin Turan, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1957.

            -İdris-i Bitlisî, Heşt Behişt-VII. Ketîbe (Fatih Sultan Mehmed Devri 1451-1481), çev. Muhammed İbrahim Yıldırım, Ankara 2003.

            -Kritovulos, Tarih-i Sultan Mehmed Han-ı Sanî, çev: İzmir mebusu Karolidi, Ahmed İhsan ve Şürekası Matbaacılık Şirketi, 1328 (m. 1912-13) İstanbul.

            -Konstantin Mihail Konstantinoviç, Bir Yeniçerinin Hatıratı, çev.-haz. Kemal Beydilli, Tarih ve Tabiat Vakfı Yayınları, İstanbul 2003.

            -Mehmed Neşrî, Neşrî Tarihi, haz. Mehmet Altay Köymen, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1983.

            -Mikhael Doukas, Tarih (Anadolu ve Rumeli), çev. Bilge Umar, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 2008.

            -Müneccimbaşı Ahmet Dede, Müneccimbaşı Tarihi, Cilt 2, çev. İsmail Erünsal, Tercüman Yayınları, İstanbul 1974.

            -Solakzade Mehmed Hemdemî Çelebi, Solakzade Tarihi, haz. Vahid Çabuk, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1989.

            -Tursun Beg, Tarih-i Ebu’l-Feth (Fatih’in Tarihi), haz. Ahmet Tezbaşar, Tercüman Yayınları, İstanbul.

            -Yusuf Bin Abdullah, Târîh-i âl-i Osmân, haz. Efdal Sevinçli, Eylül Yayınları, İzmir 1997


Araştırma Eserleri:

- Andreescu, Stefan, “Vlad Țepeș Dracula”, http://www.bjmures.ro/bdPublicatii/CarteStudenti/A/StefanAndreescu-Vlad_Tepes.pdf , Editura Enciclopedica, Romanya 2015.

            -Babinger, Franz, Fatih Sultan Mehmet ve Zamanı, çev. Dost Körpe, Oğlak Yayıncılık, İstanbul 2010.

            -Danişmend, İsmail Hami, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, Cilt 1, Doğu Kütüphanesi Yayınevi, İstanbul 2011.

            -Decei, Aurel, “Eflak”, İslam Ansiklopedisi, Cilt 4, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1977.

            -Dramalı, Zeynep, Tarihi Tersten Okumak, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2004.

            -“Eflak”, Türk Ansiklopedisi, Cilt 14, Milli Eğitim Basımevi, Ankara 1966.

            -Florescu, Radu R., McNally, Raymond T., Drakula ya da Kazıklı Voyvoda-Eflak Prensi III. Vlad Tepeş'in Yaşamı, çev. Ali Cevat Akkoyunlu, Doğan Kitap, İstanbul 2000.

            -Fransa Historia Üniversitesi Tarih Kurumu, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, çev.  Şiar Yalçın, İstanbul 2003.

-Joseph von Hammer, Büyük Osmanlı Tarihi, çev. Mehmet Ata, Cilt I-II, Sabah Yayınları.

            -Jorga, Nicolae, Osmanlı Tarihi, Cilt 2, çev. Nilüfer Epçeli, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2005.

            -Karg, Barb, Spaite, Arjeani, Sutherland, Rick, Her Yönüyle Vampir, Arkadaş Yayınevi, Ankara 2011.

-Scognamillo, Giovanni, Dehşetin Kapıları, Kamer Yayınları, İstanbul 1997.

            -Tansel, Selahattin, Osmanlı Kaynaklarına Göre Fatih Sultan Mehmed’in Siyasi ve Askeri Faaliyeti, TTK Basımevi, Ankara 1999.

            -Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, Cilt 1, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1994.

            -Zinkeisen, Johann Wilhelm, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, çev. Nilüfer Epçeli, Cilt 2, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2011.

 

Makaleler ve Ansiklopedi Maddeleri:

            -Dramalı, Zeynep, “Drakula”, Hürriyet Tarih, 5 Şubat 2003, (Hürriyet gazetesi) İstanbul.
            -Griua, Catalin, “Drakula: Vampir Kont”, National Geographic Türkiye, Şubat 2010, İstanbul.

            -Emecen, Feridun, “İshak Bey”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Cilt 22, İstanbul 2000, s. 524-525. https://islamansiklopedisi.org.tr/ishak-bey--murad-ii

            -Emecen, Feridun, “Varna Muharebesi”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Cilt 42, İstanbul 2012, s. 527-530. https://islamansiklopedisi.org.tr/varna-muharebesi

            -İnalcık, Halil, “Mehmed II”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Cilt 28, Ankara 2003, s. 395-407. https://islamansiklopedisi.org.tr/mehmed-ii

            -İnalcık, Halil, “Murad II”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Cilt 31, İstanbul 2006, s. 164-172. https://islamansiklopedisi.org.tr/murad-ii

            -Kiel, Machiel, “Rusçuk”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Cilt 35, İstanbul 2008, s. 246-250. https://islamansiklopedisi.org.tr/ruscuk

            -Karakaya, Enis, “Hamza Bey Külliyesi”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Cilt 15, İstanbul 1997, s. 509-510. https://islamansiklopedisi.org.tr/hamza-bey-kulliyesi

            -Karpat, Kemal, “Eflak”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Cilt 10, İstanbul 1994, s. 466-469. https://islamansiklopedisi.org.tr/eflak

            -Karpat, Kemal, “Erdel”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Cilt 11, İstanbul 1995, s. 280-283. https://islamansiklopedisi.org.tr/erdel

            -Özcan, Abdülkadir, “Boğdan”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Cilt 6, İstanbul 1992, s. 269-271. https://islamansiklopedisi.org.tr/bogdan

            -Sözen, Zeynep, “Osmanlı Kültürünün Eflak ve Boğdan’ın Yaşamına Etkisi”, Türkler, Cilt 12, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s. 15-22.


Romanlar:

            -Seyfi, Ali Rıza, Drakula İstanbul’da, Kamer Yayınları, İstanbul 1997.

            -Stoker, Bram, Dracula, çev. Zeynep Akkuş, Kamer Yayınları, İstanbul 1998.

            -Stoker, Bram, Dracula, çev. Niran Elçi, İthaki Yayınları, İstanbul 2019.