Yeniçeriliğin Kaldırılması, Dağlı Eşkıyası, Ayanlar, III. Selim-II. Mahmud-Kaynakça ve Okuma Önerileri

 

(Buradaki kaynakça genel olarak yeniçeri zorbazları ve mafialaşmaları, 18. yüzyılda Balkanlardaki âyânlar, İstanbul'da 1800'lerin başında yeniçeriler dışında bir diğer zorbaz odak haline gelen yamaklar, yine 18. yüzyılda Balkanlardaki dağlı eşkıyası ve III. Selim ile II. Mahmud dönemlerinin (1780-1826 arası kısmı) yeniçeri zorbazlarını, İstanbul'da yaptıklarını anlatan kitap, makale ve videolardan oluşmaktadır.)

-Osmanlı taşrasında 18. yüzyılda ortaya çıkan güç odaklarına değinilen podcast: "Osmanlı Devleti'nde Toplumsal Değişim ve İktidarın Kısıtlanması Tartışmaları", Doç. Dr. Ali Yaycıoğlu, Prof. Dr. Baki Tezcan ve Onur Kalkan: https://www.youtube.com/watch?v=LSh9GJdGPf4&feature=youtu.be

-Dr. M. Mert Sunar ile Sultanın Asi Kulları: Yeniçeriler-Kültür & Tarih Sohbetleri # 272: https://youtu.be/jZaITYLsna8

-"Dellaknâme-i Dilküşâ-Derviş İsmail, 1686", Ceren Sungur ve Ömer Faruk Yazcıcı ile bir kaynak eser üzerinden İstanbul'daki yeniçeri zorbazlarının bazı şenaatleri hakkında tartıştığımız video: https://youtu.be/nOm46eMWL9I

-Abdülkadir ÖZCAN'ın yazdığı TDV İslam Ansiklopedisi'ndeki "Etmeydanı" maddesi: https://islamansiklopedisi.org.tr/etmeydani

-______,’ın yazdığı TDV İslam Ansiklopedisi’ndeki “Celaleddin Ağa, Mehmed” (Son Yeniçeri Ağası) maddesi: https://islamansiklopedisi.org.tr/celaleddin-aga-mehmed

-(Roman tavsiyesi) Ahmet Refik ALTINAY, Kabakçı Mustafa, Heyamola Yayınları, İstanbul 2005.

-Ahmet ELİBOL’un “Yeniçeriler ve İktidar Bağlamında Osmanlı Sisteminin Dönüşümü” adlı makalesi: http://www.gaziakademikbakis.com/makale/gab-T-2018-270

-Ahmet HEZARFEN, Rumeli ve Anadolu Âyan ve Eşkıyası 1-Osmanlı Arşiv Belgeleri, Kaynak Yayınları, İstanbul 2002.

-Ahmet HEZARFEN, Rumeli ve Anadolu Âyan ve Eşkıyası 3-Osmanlı Arşiv Belgeleri, Kaynak Yayınları, İstanbul 2004.

-Ahmet YARAMIŞ’ın “Yeniçeri Ocağı’nın Kaldırılmasının Çorum ve Çevresindeki Yansıması” adlı makalesi: https://acikerisim.aku.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11630/3603/93-102.pdf?sequence=1&isAllowed=y

-Alper BAŞER, Eşkıyalıktan Ayanlığa Kırcaalili Emin Ağa, Çizgi Kitabebi, Konya 2014.

-Aysel DANACI YILDIZ, Kenar Adamları ve Bendeleri: Tirsinikli İsmail Ağa ve Alemdar Mustafa Paşa'nın Adamları-Manuk Mirzayan ve Köse Ahmed Efendi, Kitap Yayınevi, İstanbul 2018.

-Aysel DANACI YILDIZ (haz.), Asiler ve Gaziler: Kabakçı Mustafa Risalesi, Kitap Yayınevi, İstanbul 2007.

-Betül BAŞARAN, "III. Selim ve İstanbul Şehir Siyaseti", Osmanlı'da Asayiş, Suç ve Ceza-18.-20. Yüzyıllar, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2007.

-Burhan SATIR, "Kabakçı Mustafa İsyânı ve yenileşme hareketlerine etkileri", (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya 2006.

-Bülent ÇELİK’in “Yeniçerilerin Esnaflaşmasında Orducu Görevinin Rolüne Dair Bazı Tespitler” adlı makalesi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/769705

-Dilek ARIBOĞA’nın “II. Mahmud Döneminde Kamuoyu Oluşturmada Bektaşi, Mevlevi ve Halidi Tarikatlerinin Yolu” adlı makalesi: http://www.tidsad.com/DergiTamDetay.aspx?ID=1725

-Es'ad Efendi, Üss-i Zafer (Yeniçeriliğin Kaldırılmasına Dair), haz. Mehmet Arslan, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2005.

-Fahri Ç. Derin (haz.), "Yayla İmamı Risalesi" (Kabakçı Mustafa Ayaklanmasına dair), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, Sayı 3, İstanbul 1973, s. 215-272.

-Faik Reşit UNAT (haz.), 1730 Patrona İhtilali Hakkında Bir Eser: Abdi Tarihi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1943.

-Fatih ÜNAL'ın “Aleksander Grigoreviç Krasnokutsk'un Günlüğünden 1808 Yeniçeri Ayaklanması ve Alemdar Mustafa Paşa Vakası” adlı makalesi: http://www.sosyalarastirmalar.com/cilt1/sayi4/sayi4pdf/unal_fatih.pdf

-Frank BOVENKER ve Yücel YEŞİLGÖZ,  Türkiye’nin Mafyası, İletişim Yayınları, İstanbul 2000.

-Hakan YILMAZ, "İsyanın Gölgesindeki İstanbul: Yeni Arşiv Belgeleri Işığında 1730 Patrona İsyanı", Osmanlı İstanbulu IV (IV. Uluslararası Osmanlı İstanbulu Sempozyumunun kitabı), 20-22 Mayıs 2016 İstanbul. https://osmanliistanbulu.org/tr/images/osmanliistanbulu-4/hakan_yilmaz.pdf

-Hakan YILMAZ, "1730 Patrona İsyânı İle İlgili Kısa Kroniklerden Rūz-nāme Yazarı “Aḥmed” Kimdir?", Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi, Cilt 1, Sayı 2, 2015, s. 103-126.: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/197555

-Hamiyet SEZER’in “Yeniçeri Ocağı’nın Kaldırılışının Taşradaki Yansıması (1826-1827)” adlı makalesi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/782596

-Işıl ÇOKUĞRAŞ, Bekar Odaları ve Meyhaneler-Osmanlı İstanbulu'nda Marjinalite ve Mekan (1789-1839), İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, İstanbul 2016.

-İsmail Hakkı UZUNÇARŞILI, Osmanlı Devleti Teşkilatından Kapukulu Ocakları-I, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1988.

-______, Meşhur Rumeli Ayanlarından Tirsinikli İsmail, Yılık oğlu Süleyman Ağalar ve Alemdar Mustafa Paşa, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2010.

-Kemal BEYDİLLİ'nin yazdığı TDV İslam Ansiklopedisi'ndeki “Alemdar Mustafa Paşa” maddesi: https://islamansiklopedisi.org.tr/alemdar-mustafa-pasa

-______, yazdığı TDV İslam Ansiklopedisi'ndeki "Yeniçeri" maddesi: https://islamansiklopedisi.org.tr/yeniceri

-(Roman tavsiyesi) Maurus JOKAİ, Yanya Aslanı ve Yeniçerilerin Son Günleri, Destek Yayınevi, çev. Mert Akcanbaş, İstanbul 2011.

-Mehmet Berk YALTIRIK'ın "Eski İstanbul Kabadayısı Figürü ve Bir Şehrin Yaşadığı Değişimler" adlı makalesi: https://www.academia.edu/41753239/Eski_%C4%B0stanbul_Kabaday%C4%B1s%C4%B1_Fig%C3%BCr%C3%BC_ve_Bir_%C5%9Eehrin_Ya%C5%9Fad%C4%B1%C4%9F%C4%B1_De%C4%9Fi%C5%9Fimler?source=swp_share

-Mehmet Berk YALTIRIK'ın "'Balta Asma'dan 'Bıçak Altından Geçirme'ye: Yeniçeri Zorbalarının Haraçları ve Raconları" adlı internet makalesi: https://qha.com.tr/opinion/balta-asma-dan-bicak-altindan-gecirme-ye-yeniceri-zorbalarinin-haraclari-ve-raconlari/

-Mehtap ERDOĞAN’ın “Yeniçeriliğin Kaldırılışına Dair Tarihi ve Edebi Bir Eser: Emâre-i Zafer” adlı makalesi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/257889

-Mehmet Mert SUNAR, "İstanbul'da Yeniçeri Ortalarının Karıştığı Sokak Çatışmaları (18. Yüzyıl Sonu ve 19. Yüzyıl Başları)", Payitaht Yeniçerileri-Padişahın "Asi" Kulları 1700-1826, Kitap Yayınevi, İstanbul 2022, s. 261-286.

-Miyase KOYUNCU KAYA’nın “Esnaf Loncalarında Yeniçeriler” adlı makalesi: https://www.academia.edu/4628084/Esnaf_Loncalar%C4%B1nda_Yeni%C3%A7eriler

-Muhammed Emirhan ONHAN ve Taner GÜNEY’in “Yeniçeriliğin Kaldırılışı ve Sosyoekonomik Sonuçları” adlı makaleleri: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/499527

-Murat ÇULCU, Sikkesiz Sultanlar-Türkiye’de Mafia’laşmanın Kökenleri-II, E Yayınları, İstanbul 2002.

-______, Düşmüş Ocağa Yanıyor-Türkiye’de Mafia’laşmanın Kökenleri-III, E Yayınları, İstanbul 2003.

-______, Kan Defteri-Türkiye’de Mafia’laşmanın Kökenleri-IV, E Yayınları, İstanbul 2005.

-Musa KILIÇ, "Kabakçı Mustafa İsyanı", (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2003.

-Necmi ÜLKER’in “Yeniçeri Ocağının İlgası Öncesi İzmir’deki Asayişin Bozukluğuna Dair Belge” adlı makalesi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/egetid/issue/5033/68528

-Reşad Ekrem KOÇU, Yeniçeriler, Koçu Yayınları, İstanbul 1964.

-(Roman tavsiyesi) ______, Kabakçı Mustafa-Bir Serserinin Romanlaştırılmış Hayatı, Doğan Kitap, İstanbul 2016.

-______,’nun İstanbul Ansiklopedisi'nde yazdığı; "Ayakdaş", "Bağçekapusu İskeleleri, Kayıkhanesi ve Bekâr Odaları", "Balaban İskelesi, Balaban İskelesi Hanları, Bekâr Odaları, Kahvehaneleri, Kayıkhaneleri", "Baldır Nişanı", "Balta Asma", "Balta Olmak", "Bekâr", "Bekâr, Bekar Uşağı, Bekar Uşağı Nizamı", "Bekâr Hanları, Bekar Odaları", "Bıçak", "Bıçak Altından Geçirme" maddeleri.

-Rober ZENS, "Pazvantoğlu Osman Paşa ve Belgrad Paşalığı 1791-1807", Osmanlı İmparatorluğu'nda İsyan ve Ayaklanma, ed. Jane HATHAWAY çev. Deniz BERKTAY, Alkım Yayınevi, İstanbul 2010, s. 141-164.

-Selim KARAHASANOĞLU, "Osmanlı İmparatorluğu’nda 1730 İsyanı Üzerine Yeni Bir Eser: Vâkıa Takrîri Bin Yüz Kırk Üç’de Terkîb Olunmuşdur", Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt 28, Sayı 46, s. 179-187.: http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/18/1573/17064.pdf

-Seyfettin ASLAN’ın “Yeniçeri ve Kapıkulu Süvarilerinin İsyanlarına İlişkin Bir Analiz” adlı makalesi: https://www.researchgate.net/publication/237270273_YENICERI_VE_KAPIKULU_SUVARILERININ_ISYANLARINA_ILISKIN_BIR_ANALIZ

-Sibel Kavaklı KUNDAKÇI’nın “Yeniçeri Ocağı’nın Kaldırılmasından Sonra Devam Eden ‘Yeniçerilik Gayretkeşliği’ Üzerine Bazı Düşünceler” adlı makalesi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/577635

-Silvart MALHASYAN ve Aysel YILDIZ'ın “Bir Rahibin Kaleminden Alemdar Mustafa Paşa'nın Sarrafı Manuk Mirzayan Bey” adlı makaleleri: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/330688

-Stanford J. SHAW, Eski ve Yeni Arasında Sultan III. Selim Yönetiminde Osmanlı İmparatorluğu, Kapı Yayınları, İstanbul 2008.

-Süheyla YENİDÜNYA GÜRGEN, Devletin Kâhyası, Sultanın Efendisi Mehmed Said Halet Efendi, Dergah Yayınları, İstanbul 2018.

-Tofig MUSTAFAZADE, "Bir Yabancının Gözü ile Eylül 1730 İstanbul İsyanı", Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, Cilt 17, Sayı 33, 2018, s. 1-27.: https://cdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=yabanci_1730.pdf

-Tuncer BAYKARA’nın “Osmanlı Reformunun İlk Zamanları: Yeniçeri Ocağının Kaldırılması ve İlk Tatbikat” adlı makalesi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/58342

-Yasin ÖZDEMİR, Osmanlı'da Pederasti (1451-1839), Libra Kitapçılık ve Yayıncılık, İstanbul 2019.

-Yaşar BAŞ’ın “Merkez ve Taşrada Yerleşik Yeniçeri-Halk Çekişmesi” adlı makalesi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/70551

-Yunus İNCE, "Bir Görgü Tanığının Gözünden Kabakçı Mustafa İsyanı", Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (HÜTAD), Sayı 9, 2008, s. 281-308.: https://dergipark.org.tr/tr/pub/turkiyat/issue/16674/521884

-Yuzo NAGATA, Tarihte Ayanlar-Karaosmanoğulları Üzerine Bir İnceleme, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1997.

-Yücel ÖZKAYA, Osmanlı İmparatorluğunda Dağlı İsyanları (1791-1808), Ankara Üni. DTCF Yayınları, Ankara 1983. (Yeni basımı: Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2020)

-______, ’nın “Anadolu’daki Yeniçerilerin Düzensizliği ile İlgili Belgeler ve İzmir’de Yeniçeriliğin Kaldırılması Hakkında Bir Belge” adlı makalesi: https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/44003/12633.pdf?sequence=1

-Yüksel ÇELİK-Fatih YEŞİL, Osmanlı Modernleşmesinde Tereddüt ve Teceddüt Yılları (1768-1908), Vakıfbank Kültür Yayınları, İstanbul 2023.